Verre Sterre: Een middag in Vidigal - An afternoon in Vidigal

Gisteren heb ik de twee gezichten van de favela duidelijk gezien. Ik ging op bezoek bij Felipe, een jonge fotograaf die in Vidigal woont, een favela die prachtig op de berg naast Ipanema ligt met een geweldig uitzicht over de zee. Door deze mooie ligging, dicht bij populaire wijken van Rio kun je in Vidigal een goed voorbeeld van gentrificatie zien. 2000 van de 60.000 inwoners van Vidigal zijn buitenlanders. (Volgens de cijfers van de gemeente wonen er maar 9000 mensen in Vidigal, zodat er maar voor 9000 mensen publieke voorzieningen aangeboden hoeft te worden). Ook rijkere Cariocas trekken naar deze wijk, wat ervoor zorgt dat de huizenprijzen verdubbelen en de boodschappen duurder worden. Sommige mensen die al jaren in de wijk wonen verkopen hun huis om geld te verdienen, maar moeten vervolgens 1 a 2 uur reizen naar hun werk vanuit hun nieuwe huis aan de rand van de stad.

Het eerste gezicht van de favela zag ik toen we een tuin inliepen die door 5 inwoners van de favela 6 jaar geleden is gebouwd en vandaag nog steeds wordt uitgebreid. Het was een afvalberg waar ze met blote handen en voeten al het afval vandaan hebben gehaald en naar een pleintje hebben gebracht waar de gemeente het op kon halen. Nu is het een flink stuk van de berg met terrassen en moestuintjes. Met op de achtergrond een wijds uitzicht over de zee, echt een paradijsje! Dit gezicht van de favela laat het initiatief, vindingrijkheid en doorzettingsvermogen zien dat veel inwoners van favelas niet vreemd is.

Het andere gezicht van de favela zag ik toen we bij Mouna, een franse fotografe die hier voor twee maanden is, aan het genieten waren van het uitzicht vanaf het terras van haar hostel. Er kwamen opeens vier mannen binnen lopen, in gewone kleren maar met politie badges, en eentje met een enorm geweer. Er was iets met het hostel (ons nog steeds niet helemaal duidelijk) maar de baas was er niet, dus ze bleven een tijdje hangen om te kijken of Mouna hem kon bereiken.

Ik weet niet waardoor ik me meer verontwaardigd voelde, omdat ze wel de papieren van Felipe vroegen, maar niet die van Mouna en mij, omdat de mannen fotos namen van zichzelf met hun wapens voor het mooie uitzicht, omdat de baas van het stelletje naar marihuana rook en mijn hand kuste. Of omdat een van de politiemannen, toen hij mijn waarschijnlijk verschrikte gezicht zag, mij ervan kwam verzekeren dat dit routine was. Als het al een routine is, dan een van discriminatie en corruptie.

Later zei Felipe, nou dit is niet iets wat je aan je moeder thuis moet vertellen. Maar toen ik daar over nadacht moet ik dat juist wel doen. Want het kromme is dat ik geen enkel gevaar loop. Ik heb blonde haren, een witte huid en kom uit Europa. Ik kan lief lachen, een praatje maken en er kan me niks gebeuren. Misschien is het wel dat onrecht dat het meest tekenend was voor deze middag. Felipe doet goed werk met fotografie en politieke bewustwording in de favelas van Rio, zijn hart zit op de goede plek en hij doet geen vlieg kwaad. Maar hij is verdacht omdat hij een kleurtje heeft en past in het beeld van de arme, zwarte favelado. Ik moet tevreden gehouden worden omdat ik een buitenlander ben, en niks is belangrijker voor Rio dan het beeld buitenlanders hebben van de cidade maravillosa. Helaas voor hen is die huichelachtigheid juist wat voor mij laat zien hoe slecht de overheid zijn taak vervult.

Gelukkig verzekerde Felipe mij dat hij ook heel erg geschrokken was en dat dit voor hem niet een dagelijkse ervaring is. Wat wel een dagelijkse ervaring is, is de politie die in groepjes met enorme machinegeweren over straat loopt. Dit zorgt voor een intimiderende, dreigende sfeer iedere keer als ze langskomen, waarvan ik me erg afvraag wat dat doet met een wijk en met de kinderen die opgroeien in deze dagelijkse realiteit.

We sloten de bewogen dag in het cultureel centrum waar een documentaire over de Amazone werd vertoond. En na een biertje op het terras nam ik de combi, metro en mototaxi weer terug naar huis, mijn veilige haventje in deze grote stad vol goede en minder goede verrassingen.

An afternoon in Vidigal

Yesterday I saw the two faces of the favela quite clearly. I visited Felipe, a young photographer who lives in Vidigal, a favela that is located on top of the mountain next to Ipanema and has a splendid view of the sea. Due to this great location, close to the popular neighborhoods of Rio, Vidigal is a good example of gentrification. 2000 of the 60.000 inhabitants of Vidigal are foreigners. (According to the statistics of the government Vidigal has just 9000 inhabitants, so they have to offer public services just for that number of people). Also rich Cariocas move to this area, which causes the prices of houses to double and the groceries to become more expensive as well. Some people who have been living in the community for most of their lives decide to sell their house to gain some money. Consequently they have to travel for 1 to 2 hours to work, from their new home in the outskirts of town.

The first face of the favela I saw when we walked into a garden, constructed by 5 inhabitants of the favela 6 years ago, that continues growing until today. It used to be a garbage dump, from where they carried the garbage with bare hands and feet to a square where the government could pick it up. Today it is a big part of the mountain with terraces and vegetable gardens. The backdrop of the sea makes it a real small paradise! This face of the favela shows the initiative, resourcefulness and perseverance that is for most of the people in the favelas their second nature.

I met the other face of the favela when we were enjoying the view at Mouna’s hostel, a French photographer. Four men walked in, in normal clothes but with police intelligence badges, and one of them with an enormous gun. There was something with the hostel (it’s still not completely clear what) but the boss was not there, so they lingered along for some time to see whether Mouna could reach him.

I don’t know what upset me more, the fact that they did ask the papers from Felipe and not from Mouna and me, that the men were taking photos of themselves with their guns in front of the beautiful view, that the boss of them was smelling of marihuana and was kissing my hand. Or maybe the fact that one of the policemen, when he saw the frightened look on my face, told me that I had no need to worry, and that this was routine. If it was a routine, then one of discrimination and corruption. Later on Felipe said to me that this was probably something I wouldn’t want to tell my mom. But when I was thinking about that I thought it was something I should do. The thing is that I didn’t run any risk. I am blonde, have a white skin and am from Europe. I can smile, have a little chat and nothing will happen to me. Maybe it is that injustice that was most significant for this afternoon. Felipe is doing great work with photography and political consciousness in the favelas of Rio, his hart is in the right place and he does not hurt a fly. But he is suspect because he has some color and fits the image of the poor, black favelado. Whereas they want to please me because I am a foreigner and nothing is more important for Rio than what foreigners think of the cidade maravillosa. Contrary, this hypocrisy is what shows me the inefficiency of the government.

Fortunately, Felipe segured me that he was startled as well and that this is not a day to day experience for him. What is a daily experience, are the police that walk around the street in groups with enormous machine guns. This causes an intimidating and pressing atmosphere, every time they walk by, which makes me ask myself what impact it has on a neighborhood, and on the children that grow up in this daily reality.

We ended the day in the cultural centre where a documentary about the Amazon was shown. And after a beer I took the combi, metro and mototaxi back home, my safe haven in this big city full of good and not so good surprises.