Soltar pipas - Vliegeren

Als je in Complexo de Alemão naar de lucht kijkt zie je vier dingen. De teleferico, grote zwarte gieren die rondjes circkelen, vuurwerk dat te pas en te onpas afgestoken wordt, en kleurige vliegers.

Met minstens vijf feestdagen in de maand november en de net begonnen schoolvakanties is er een constante aanwezigheid van vliegers in de lucht. Maar, waar in Nederland vliegeren toch vooral voor kinderen is, is het hier een serieuze bezigheid waarvoor volwassen mannen zich in groepen verzamelen vanuit verschillende wijken. Ze komen in teams naar een voetbalveldje hier in de buurt of langs het kanaal, omdat daar minder bedrading is dan gewoon op straat, en dan kan de strijd beginnen. Het is namelijk zaak zoveel mogelijk vliegers van de tegenpartijen door te snijden. Het draad wordt met een soort glasvezel bewerkt waardoor het vlijmscherp wordt, en met een simpele beweging van het touw kan een andere draad doorgesneden worden. Dan dwarrelt de zwakkere van de twee vliegers honderd(en) meters naar beneden en wordt hij gevangen door kinderen, die ook weer in teams de straten door rennen, of solo met een tak hun nog niet ingezette groeispurt proberen te compenseren. De kinderen mogen de vlieger houden of leveren hem in bij het team dat de vlieger gewonnen heeft en die vervolgens triomfantelijk door midden breken en in een plastic fles bewaren samen met de rest van de buit van de dag.

Als het geen feestdag is zie je nog steeds heel veel vliegers op de berg. Tegen een uur of 4-5 als het wat beter uit te houden is buiten en de zon niet meer verstikkend heet is gaan schooljongetjes, en ook oudere jongens het dak(terras) op en gaat het doorsnij-spel door. Op vrijdagavond is het ook menens,op het voetbal veldje is eerst een voetbal wedstrijd die er erg serieus aan toe gaat. Soms raakt de bal verloren omdat er geen hek om het veld zit en moet de bal gezocht worden. Voetballers kunnen even uitrusten en ongeduldige jongetjes rennen al het veld op met hun vliegers.

Terwijl vroeger vliegeren verbonden was met de drugshandel, en jongens met vliegers gebruikt worden om signalen door te geven als bijvoorbeeld de politie kwam, is het nu alleen nog maar een spel. Een positieve verandering waar veel jongens gretig gebruik van maken!

De Lajes van Alvorada

Twee weken geleden ben ik verhuisd naar het huis van het Barraco team omdat in het huis boven op de berg een groep Nederlandse kunstenaars kwam wonen voor een maand. Cascoland gaat een project doen in Alvorada in de aanloop naar het WK.
Het was hen opgevallen dat er veel toeristen (zowel van buiten Brazilie maar vooral ook veel Cariocas) een ritje in de Teleferico maakten, maar niet uitstapten. Hierdoor zien ze alle huisjes van veraf, een veilige afstand, maar leren Complexo de Alemao daardoor op niet meer dan een ‘Google maps’-niveau kennen. Om de community echt te leren kennen, te zien wat voor een vriendelijke mensen er wonen, wat een leuke barretjes er zijn, dat de winkels van alle markten thuis zijn en je nergens anders heen hoeft om alles te kopen wat je nodig hebt, om dat te zien zouden ze uit moeten stappen, de trappen van het teleferico station af moeten dalen en de straat op moeten gaan. Maar dat doen de meesten niet. Is het uit angst, of is het omdat de Teleferico zo ontworpen is dat het een kermis ritje lijkt, met een begin en een eind waar je tussendoor niet uitstapt?

Cascoland besloot te werken met wat er al was: de Teleferico, maar die een extra functie te geven waardoor het een Comuniferico wordt. Wat, is hun vraag, zouden bewoners van Alvorada willen vertellen aan alle mensen die hen van boven bekijken, als ze iets zouden kunnen communiceren vanaf hun daken?

Daken, en dakterassen (Lajes) zijn een begrip in de favela. Bijna ieder huis heeft er een. Omdat in de favela huisjes zo dicht op elkaar staan is er bijna geen vrije ruimte. De daken worden dus erg gewaardeerd omdat daar van de zon genoten kan worden, de hond (of zelfs schildpad) gehouden kan worden, was te drogen kan worden gehangen of gebarbecued kan worden. Voor de een is het dak een simpel cementen platje, anderen maken er een mooi terras met plantjes van en we vonden zelfs een zwembadje voor de kleinkinderen bij een vrouw thuis.

Wat ik namelijk de afgelopen drie dagen heb gedaan is met Fiona van Cascoland op deuren kloppen en mensen een paar vragen stellen over het gebruik van hun laje, waar ze trots op zijn in hun buurt en wat ze tegen de mensen die in de Teleferico over hun heen gaan zouden willen vertellen.

Het was nog een heel puzzelwerk om uit te vinden welk steegje we moesten afdalen om bij dat ene mooie dakterras met die tegeltjes uit te komen dat je zo goed kon zien uit de teleferico. Als we dan eenmaal bij het goede huis uit waren gekomen werden we bijna altijd binnengevraagd en leidden onze vragen iedere keer weer tot ‘wil je de laje even zien?’. Op het dak is het een wereld apart, waar je uitkijkt over de hele buurt en vaak ook over de rest van een groot deel van de stad. Door de huizen van de mensen lopend werd me ook duidelijk dat de woordenboek definitie van favela, als gammel gebouwde huisjes zonder stroom en stromend water al lang niet meer opgaat en dat de vertaling in het engels die onze gids op maandag aanhield van slum al helemaal de lading niet dekt. Het is een heel spectrum van soorten huizen, aan het ene uiterste met drie verdiepingen enorm mooi verzorgd, geschilderd en betegeld, en aan het andere uiterste een familie die in een afgebroken huisje is gaan wonen omdat de moeder van de man zijn echtgenote niet mag, en hij geen geld kan verdienen voor een echt huis omdat hij tuberculose heeft. Gelukkig vertelden ze dat de buren hun helpen met eten, water en kleren, en de buurvrouw wees weer van haar dakterras, kijk: ze verzorgen hun bouwvalletje zo goed met gordijntjes en alles.

Waar dat afgebroken huisje staat zijn nog meer ruines, de gemeente heeft een deel van de huizen daar al afgebroken en een ander deel is gemarkeerd voor afbraak. Het eerste gezin waar we binnenkwamen vertelde ons dat er een park zou komen, maar op andere plekken hoorden we dat er een weg gaat komen van onder op de berg. De huizen die al afgebroken zijn waren van mensen die hun huis/plek verkocht hebben aan de gemeente en naar andere plekken zijn gegaan. De huizen die nog staan zijn van mensen die ervoor gekozen hebben om hun huis te ruilen voor een appartement in het appartementen complex dat de gemeente beneden aan de berg gebouwd wordt.

Sommige mensen zijn blij om te verhuizen, zoals een oude vrouw die slecht ter been is en beneden aan de berg makkelijker boodschappen kan doen. Anderen zouden liever niet gaan omdat ze een lange geschiedenis achterlaten en gewend zijn aan de plek en hun buren. Maar, zeggen ze, klagen heeft geen zin, we zien wel wat er gebeurd. Wat mij opviel was de onduidelijkheid. Niemand wist precies wanneer het ging gebeuren en hoe of wat. Het lijkt mij vreselijk iedere dag thuis te komen van werk en de grote letters SMH en een nummer op de muur naast je deur te zien staan. Wanneer zou je weg moeten? Het zou zomaar volgende week kunnen zijn. Aan de andere kant leven Brazilianen redelijk bij de dag, dus die zorgen zullen ze misschien minder hebben.

Cascoland is nu hard aan het bedenken wat ze precies gaan doen op 15 december, de dag dat ze de teleferico gaan omdopen tot de communiferico. Ik ben erg benieuwd, vooral naar de reacties van de bewoners!

Naaiatelier onder een huis

Familie die in een huis woont dat gemarkeerd is om afgebroken te worden

Waterbron onder een huis

Cascoland aan het werk

Vertrouwen in Borel - Trust in Borel

Op een woensdag middag was ik uitgenodigd om een workshop leiderschap voor vrouwen bij te wonen in Morro do Borel, gegeven door Geke, een Nederlandse vrouw die twee weken in Rio was. De man die me beneden aan de berg oppikte vertelde over Jocum, de organisatie die de middag hostte, en het werk dat zij daar doen. Dat gaat erg goed met kindercrèches, een muziekschool en gezondheidscentra. Vroeger was het erg gevaarlijk in Borel omdat het zeven communidades zijn met allemaal rivaliserende drugsbendes. Nu met de UPP is het veiliger, maar, zegt hij, er is meer nodig dan alleen veiligheid en de sociale projecten van de overheid gaan erg langzaam. Jocum heeft iedere maand een vergadering met hen maar dat is een echt gevecht en er is dus nog genoeg werk voor hen te doen.

Voor de workshop waren alle vrouwen uit de gemeenschap uitgenodigd en een stuk of twintig waren op de uitnodiging afgekomen. Na een paar vragen en oefeningen over innerlijke kracht liet Geke de vrouwen zien hoe ze door middel van een meditatie oefening, waarbij je eerst naar de geluiden om je heen luistert, zonder erbij te denken wat je hoort en daarna naar de geluiden in je lichaam luistert zoals ademhaling en het suizen in je oor. Door deze oefening met aandacht te doen kun je een beetje in jezelf keren, je eigen kracht voelen, en daardoor daarna meer open staan voor anderen en op die manier makkelijker problemen oplossen.
Het was erg bijzonder om mee te maken, ik voelde in mezelf een rust opkomen en ook de hele sfeer in de groep veranderde. Een vrouw begon te praten en bedankte Geke voor het ‘omarmen’ van hen, ze zei; er bestaat veel wantrouwen in de gemeenschap, maar eigenlijk zouden we elkaar moeten steunen. Ze vond het erg bijzonder dat er iemand van buiten kwam en dat deed.

Deze uitspraken brachten voor mij weer een paar puzzelstukjes van het favela leven op hun plek. Tien jaar geleden kwam ik voor het eerst in een favela en was ik onder de indruk van de levensvreugde en zorg voor elkaar in de buurt. Ook toen ik in Complexo de Alemão kwam viel me de gemeenschappelijkheid en de nooit aflatende hulp voor elkaar me op. Maar ik dacht ook in mijn achterhoofd: dat kan toch niet, dat je in zulke moeilijke omstandigheden leeft en altijd alles voor de ander doet. De middag in Borel viel het ‘masker’ van de favela af doordat ik voor het eerst echt vertrouwen zag en voelde en me besefte dat dat er normaal niet is. Mensen zijn vrolijk en blij naar buiten toe hoewel moeders vaak nachten niet slapen door de zorgen om hun kinderen. Vrouwen willen soms de hele dag de straat niet op omdat er zoveel geldzorgen zijn dat ze het gevoel hebben dat de hele wereld hun last is. Natuurlijk is het niet alleen een groot theaterspel maar achter de levens die iedere avond weer feest lijken met muziek en biertjes op straat schuilt ook wantrouwen en zorgen.

Deze middag in Borel heeft me weer een stukje genuanceerder beeld gegeven van de realiteit van favela bewoners.

This afternoon I attended an inspirational coaching workshop by a Dutch lady in Morro do Borel, a favela in the North-East of Rio, which suffered greatly during the drugs wars and has now an UPP. Women from the community were invited to attend the workshop in a space owned by the church. Most of them didn’t really know what to expect, most of the times they get a lecture about a topic, and most come primarily for the ‘tea’ (fruit, biscuits, juice, sweets) afterwards. The Dutch lady, with the unpronounceable name for the Brazilian women of Geke, asked them to stand in a circle and demonstrate how they stand when they feel like everything is too much and how they look when they feel strong. After some talking and questions about inner power (this had to be negotiated religiously: is it your power or is it God’s? A compromise was made by saying it is your own power, but it is given to you by God), Geke told the women she was going to give them a present, she was going to show them the button to turn off their worrying thoughts and feel tranquil. Then a very special thing happened. All the women were looking at Geke who was just staring into nothingness for a minute and turning into herself. The whole atmosphere changed and it seemed like a tranquility had settled in most of the women. After asking who had more and who had less worrying thoughts now, most hands rose in the air with less. After doing the exercise themselves, everyone felt the beneficiary workings of it and one woman, I think the oldest and most outspoken of them all, started to talk about how special it is, when someone from outside comes and embraces them in this way. ‘There is a lot of distrust in the community and we don’t embrace each other, but we should!’

Ontwikkelingen in de stad - Developments in the city

Lieve Allemaal,

Na vorige week een leuk verhaal uit de favela, deze keer weer een schets over de minder goede ontwikkelingen die plaatsvinden.

In de aanloop naar het WK voetbal en de Olympische spelen is er veel aan het veranderen in de favelas van Rio de Janeiro. Het pacificatie project stopt niet bij de intrede van de politie, ook bedrijven en projecten voor toerisme volgen snel nadat de wijk ‘veilig begaanbaar’ is gemaakt. Om de wijken klaar te maken voor het toerisme worden er veel projecten op gepakt om de favelas te ‘ontwikkelen’. De teleferico die over mijn huis zweeft is een goed voorbeeld, een project van zo’n 500.000 dollar, waardoor vijf toppen van bergen hier in Complexo verbonden zijn met elkaar door een kabelbaan. Dit zou best handig zijn, ware het niet dat geen van de stations in de buurt is van het metro station, waarmee je snel naar het centrum kunt (wel in de buurt van het een treinstation, maar die nemen veel mensen liever niet omdat de trein druk en vies zou zijn). En eigenlijk was het openbaar vervoer hier al prima geregeld, met mototaxis en combis die door de hoofdstraat, maximaal een paar minuten lopen van ieders huis, passeren en je voor minder dan een euro de berg afbrengen en voor iets meer weer omhoog.

De teleferico lijkt dus vooral een toeristische attractie, waarvoor huizen gesloopt zijn en mensen naar saaie betonnen flats te aan de voet van de berg zijn verplaatst.
Uitzettingen zijn aan de orde van de dag. Een paar weken geleden was ik in Providência, met meer dan 110 jaar de oudste favela van Rio. Twee jaar geleden wilde de gemeente al een aantal huizen langs de trap naar boven afbreken, maar dat is toen niet doorgegaan omdat een fotograaf uit de wijk fotos had gemaakt van de mensen die in de huizen wonen en die heel groot op de muren had gestencild. Door de publiciteit en aandacht die de wijk toen kreeg is de gemeente tegen gehouden en de huizen staan er nu nog.

Waar ik dit keer ging kijken was boven op de berg, waar mooie oude huisjes staan en je een fantastisch uitzicht hebt over de stad. De gemeente wil alle huizen op de top afbreken zodat toeristen een 360 ̊uitzicht over de stad hebben en een cultureel centrum daar bouwen. Oftewel, ze willen plek maken voor een cultureel centrum door de bakermat van de cultuur van de stad af te breken. Veel van de cultuur die tekenend is voor Rio komt oorspronkelijk uit de favelas, denk aan bijvoorbeeld samba en graffiti. De oudste favela van Rio kapot maken lijkt dus in strijd met waarde hechten aan cultuur. Nadat alle huizen op de top gemarkeerd waren met een nummer dat aangaf dat ze afgebroken moesten worden besloot Diego, een vriend van Rexy die mij rondleidde, allebei interns bij Cathalytic Communities, een graffiti kunstwerk te maken op de muur van een van de huizen, om op deze manier meer aandacht te brengen naar wat er aan de hand is in Providência. En met de brief aan de inwoners van Rio de Janeiro die de inwoners van Providência vandaag hebben gepubliceerd, is het gevecht nog steeds in volle gang. (Lees de brief hier: )http://rioonwatch.org/?p=5183

De zondag nadat ik in Providência was geweest liep ik mee in een protest tegen de uitzetting van de bewoners van het bovenste deel van de favela Santa Marta. Santa Marta ligt boven Botafogo, een van de luxe wijken aan het strand, en onder het uitkijkpunt op de helft van de Corcovado, de berg waar de Cristo Redentor op staat. In Santa Marta is het toerisme al aardig in ontwikkeling, er bestaat een kaartje van het wijkje met de bezienswaardigheden en er is een rails met wagentjes aan gelegd waardoor zowel toeristen als bewoners makkelijk en gratis de berg opkomen.
De protest mars heette ‘Abraço ao Pico’ (Knuffel voor de top) en georganiseerd door een jonge bewoner van het bovenste deel van Santa Marta. De officiële reden voor het afbreken van de huizen is dat het gevaarlijk is om daar te wonen door de conditie van de berg maar er gaan ook geruchten dat er een hotel gebouwd gaat worden.

We verzamelden onderaan de berg op een pleintje met een aantal favela activisten, politieke activisten (over een maand zijn de verkiezingen hier), en andere geïnteresseerden. In de klim naar boven probeerden we mensen die onder aan de communidade wonen mee te krijgen, maar veel waren niet geïnteresseerd of wilden niet de burgemeester afvallen die waarschijnlijk herkozen gaat worden. We kwamen langs een pleintje waar een bronzen beeld van Michael Jackson staat, hij nam daar zijn clip op van ‘They don’t care about us’, waar natuurlijk naar werd verwezen op het bord dat om zijn nek werd gehangen.

Eenmaal aangekomen bij het hoogste gedeelte werden er een aantal speeches gehouden, tegen de achtergrond van het UPP (politie) gebouw, wat vroeger een crèche was maar waar bijna nooit kinderen waren omdat dit het punt was waar de meeste vuurgevechten plaatsvonden, getuige de kogelgaten onder de graffiti op een muur.
Het laatste stuk van de tocht ging door het bos, stijl omhoog, maar iedereen liep mee, kinderen die net (of net niet) konden lopen, en een oude man die tegen iedereen een verhaal af stak over dat hij al 62 jaar op de Pico woonde, en hoe het vroeger was.

Uiteindelijk kwamen we aan bij het uitzichtspunt, de Mirante Dona Marta, waar we een geweldig uitzicht hadden over de baai, de Cristo en het Pão Açucar. Daar werden een paar groepsfotos gemaakt, nog een toespraak gehouden en uitte een jongen in een rap zijn mening.

Omdat ik mijn slippers aan had besloot ik niet via het bos maar via de weg de afdaling te maken en op die manier de andere kant van de berg te zien. Ik kwam door Santa Teresa, een schattig oud wijkje met luxe huizen en mooie graffiti op de muren. Rio is een mooie en diverse stad, met mooie en diverse mensen. Ik hoop alleen dat die diversiteit bewaard kan blijven en dat de stad kan ontwikkelen in het voordeel van alle mensen die er wonen, niet alleen in het voordeel van de rijken.

Filmpje projecten Providência: http://rioonwatch.org/?p=4563

Dear All,

Last week I wrote a happy story about the fun things in the favela, but this week I have a more worrying story to tell.

A lot is changing in the favelas of Rio de Janeiro in the wake of the World Soccer Championship and the Olympic games. The pacification projects do not stop with the entrance of the police. Companies and tourism projects are following quickly after the neighborhood has become ‘safe to enter’. In order to prepare the communities for tourism, a lot of projects are started to ‘develop’ the favelas. A clear example is the teleferico that passes above my house. It’s a project of about 500.000 dollars, connecting 5 peaks of the hills of Complexo with a cable cart. This would have been useful if one of the stations would be close to the metro, which brings people fast and safe to the city centre. But it does only connect to the train station, while most people rather don’t take the train because it is crowded and dirty. Actually the public transport was arranged just fine already, with combis and mototaxis that bring you downhill for less than a euro and uphill for a little more.

The teleferico mostly seems to be a tourist attraction, for which houses have been demolished and people have been moved to the boring concrete apartment buildings on the foot of the hill.

Evictions are currently happening in a lot of places. Some weeks ago I was in Providência, the oldest favela of Rio, existing for more than 110 years. Two years ago the government wanted to demolish some houses along the stairs up the hill, but that was halted, thanks to the project of a photographer from the community, who had made photos of the people living in those houses and stenciled those photos on the houses. Because of the publicity and attention the community got the government stopped their project and the houses are still there now.

I went to see another part of the neighborhood, namely the top, where the houses are cute and small and the view over the city is amazing. The government wants to break down all the houses on the top, to give the tourists a 360 ̊ view and built a cultural centre. In other words, they want to make place for a cultural centre by breaking down the cradle of the cities’ culture. A lot of the typical culture of Rio originates in the favelas, for example samba and graffiti. Demolishing the oldest favela of Rio seems a contradiction with valuing culture. After most of the houses at the top of the hill were marked with a number that indicates that they have to be demolished, Diego, a friend of Rexy who showed me around, both of them interns at Cathalytic Communities, decided to make a graffiti artwork on the side of one of the houses, in order to generate attention to the situation in Providência. And with the letter of the inhabitants of Providência, published today, the battle seems to continue. (Read the letter here: )http://rioonwatch.org/?p=5183

The Sunday after I went to Providência I walked along in the protest march against evictions of the people who live in the upper part of the favela Santa Marta. Santa Marta is located above Botafogo, one of the more luxurious neighborhoods of the city, along the beach, and under the outlook at the middle of the Corcovado, the mountain on which the Cristo Redentor is located. Tourism is already developed quite a bit in Santa Marta, with a map of the highlights of the community and a railway that brings both tourists and inhabitants up the hill for free.

The protest march was named ‘Abraço ao Pico’ (Hug for the top), and organized by a young inhabitant of the upper part of Santa Marta. The official reason for the demolishment of the houses is that it dangerous to live there because of the condition of the hill, but there are also rumors that there is going to be built a hotel.

We gathered at the foot of the hill, on a square with some favela activists, political activists (in a month the elections will be taking place), and other interested people. During the climb up, we tried to include the people that live in the lower part of the favela, but a lot of them were not interested, or did not want to speak badly about the major who will most likely be reelected. We passed by the square where Michael Jackson left a statue of himself after recording his music video for ‘They don’t care about us’ there. Of course these lyrics were used in the sign that was hung around his neck.

After we reached the highest part of the neighborhood, we stopped. A number of speeches were held on the backdrop of the UPP (police) building. This used to be a crèche before the pacification, but not many children were brought there because it was at the centre of the crossfire of most of the battles, as the bullet holes under the graffiti on one of the walls demonstrate.

The last part of the march went through the forest, straight up, but everyone kept walking, children who could just (or barely) walk, and a old man who told everyone his life story of living at the pico for already 62 years.

Finally we reached the viewpoint, the Mirante Dona Marta, where we had a wonderful view of the bay, the Cristo and the Pão Açucar. There we made some group pictures, another speech was held and one of the guys expressed his opinion in a rap.

Because I was walking on my flip flops I decided to not go down through the forest, but via the road, and in this way I could see the other side of the hill. I walked through Santa Teresa, a lovely old neighborhood with big houses and pretty graffiti on the walls. Rio is a beautiful and diverse city, with beautiful and diverse people. I hope that the diversity can be guarded and that the city will be able to develop to the advantage of all the people living here, not just the rich.


Film about Providência: http://rioonwatch.org/?p=4563


Fotos op facebook!

JAM do Barraco

Eindelijk is het zo ver, zaterdag 8 september, de dag van alweer de vierde JAM do Barraco. De dag begint met de film workshop van Rodrigo. Luis, Rodrigo’s leerling heeft veel te filmen op Praça 55, het pleintje naast het hostel/culturele centrum waar de JAM gaat plaatsvinden. Mensen die op en neer lopen met bier om de koelkast in het huisje op het plein te vullen, Eddu die een bank in elkaar zet met behulp van tapijt en buizen die normaal voor de electriciteits masten worden gebruikt, Carlinhos die meters draad met elkaar verbindt voor het geluid, de laptops en de beamer die visuals op de muur boven de graffiti schildering projecteert.

Om 7 uur begint het feest, mensen stromen toe en voorbijgangers blijven even staan om te kijken naar de muzikanten die om de beurt samenspelen. Mensen genieten van de muziek en een biertje en een enkeling durft het aan de ‘arabische pizza’ met humus te proeven. Naast het huisje heeft Maria haar collectie zelfgeknoopte armbandjes uitgestald en ondertussen knoopt ze tereres in haren van wie wil. Fernanda, de zangeres die twee weken eerder de clip voor haar nummer ‘Arte na Favela’ heeft opgenomen in de straat en op het pleintje, is er ook. Als zij achter de microfoon gaat staan, is het plein op zijn volst en blijkt de avond geslaagd.

Dan is het opeens tijd voor de mensen die met de metro naar huis willen om op te stappen. Gelukkig komt er snel een combi, het openbaar vervoer in de vorm van een wit volkswagen busje. De drie zitplekken zijn alleen niet genoeg voor de vier mensen die de berg af moeten, maar de duitse gitarist is niet voor een gat gevangen en springt zo met gitaar en al de achterbak in. Leila, de buurvrouw van het pleintje die net nog met de muzikant heeft zitten kletsen, barst in lachen uit. Gekke buitenlanders.

Ondertussen raakt de koelkast steeds leger en de tafel met beschilderde paspop steeds voller met lege blikjes bier en Guarana. Babies vallen in slaap in de armen van hun vader of moeder en de jamsessies worden afgewisseld met muziek van de playlist op de laptop. Twee meiden nemen de straat over om te hoepelen, en vergaren veel bekijks. Een enkele jongen wil het ook nog wel proberen maar geeft het snel op als hij merkt dat hij zijn heupen niet meer onder controle heeft.

Tegen half twee is het tijd om de boel af te breken. De groep mannen die eerst van afstandje stond te kijken neemt nu weer het tafeltje op het pleintje over en deelt cola uit. Het drumstel wordt naar binnen gedragen, de electriciteitssnoeren ontkoppeld, het plein geveegd. In de huiskamer van Barraco #55 zit team Barraco nog even na te praten. Er kan nog veel verbeterd worden maar getuige de enthousiaste reacties hebben veel mensen een leuke avond gehad!

JAM do Barraco

Finally Saturday the 8th of September has come, the day of the fourth JAM do Barraco. The day starts with the film workshop given by Rodrigo. Luis, his student, has a lot to film on Praça 55, the square next to the hostel/cultural centre where the JAM is going to take place. People walking up and down the street, filling the refrigerator in the shack with beer, Eddu making a bench of carpet and tubes that normally function as electricity poles, Carlinhos connecting wires for the sound, laptops and the beamer that projects visuals on the wall above the graffiti painting.

The party starts at 7, people gather on the square and by passers stop to watch the musicians that take turns in jamming together. People enjoy the music and a beer and some dare to taste the ‘arabic pizza’ with humus. Next to the shack Maria set out her collection of self-made bracelets and in the mean time she braids tereres in hair. Fernanda, the singer who recorded the music video of her song ‘Arte na Favela’ two weeks ago on the square, is also present. When she gets behind the microphone the square is at its fullest and the evening is successful.

Then it is time for the people who want to go home by metro to leave. The combi, public transport in the form of a white Volkswagen van, arrives, but the three seating places are not enough for the four people who have to leave. However, the german guitarist decides to solve the problem by jumping in the back of the van, holding his guitar. Leila, the neighbor of the square, who was just talking to the guy bursts into laughing. Crazy foreigners.

In the mean time the refrigerator empties and the table with painted doll fills with empty beer and guarana cans. Babies fall asleep in the arms of their mum or dad and music from the playlist on the laptop fills the air. Two girls take over the street while hooping. One guy also wants to try but gives up when he noticed that he can no longer control his hips.

Around one thirty it’s time to wrap things up. The group of men who first were watching from a distance now sit at the table on the square and hand out cola. He drums are carried inside, the electricity cables disconnected and the square swept. In the livingroom of Barraco #55 team Barraco evaluates the evening. A lot can be done better, but given the many enthusiastic reactions, it seems like a lot of people had a great night!

Jamming

Fernanda aan het zingen

Maria aan het werk

Een middag in Vidigal - An afternoon in Vidigal

Gisteren heb ik de twee gezichten van de favela duidelijk gezien. Ik ging op bezoek bij Felipe, een jonge fotograaf die in Vidigal woont, een favela die prachtig op de berg naast Ipanema ligt met een geweldig uitzicht over de zee. Door deze mooie ligging, dicht bij populaire wijken van Rio kun je in Vidigal een goed voorbeeld van gentrificatie zien. 2000 van de 60.000 inwoners van Vidigal zijn buitenlanders. (Volgens de cijfers van de gemeente wonen er maar 9000 mensen in Vidigal, zodat er maar voor 9000 mensen publieke voorzieningen aangeboden hoeft te worden). Ook rijkere Cariocas trekken naar deze wijk, wat ervoor zorgt dat de huizenprijzen verdubbelen en de boodschappen duurder worden. Sommige mensen die al jaren in de wijk wonen verkopen hun huis om geld te verdienen, maar moeten vervolgens 1 a 2 uur reizen naar hun werk vanuit hun nieuwe huis aan de rand van de stad.

Het eerste gezicht van de favela zag ik toen we een tuin inliepen die door 5 inwoners van de favela 6 jaar geleden is gebouwd en vandaag nog steeds wordt uitgebreid. Het was een afvalberg waar ze met blote handen en voeten al het afval vandaan hebben gehaald en naar een pleintje hebben gebracht waar de gemeente het op kon halen. Nu is het een flink stuk van de berg met terrassen en moestuintjes. Met op de achtergrond een wijds uitzicht over de zee, echt een paradijsje! Dit gezicht van de favela laat het initiatief, vindingrijkheid en doorzettingsvermogen zien dat veel inwoners van favelas niet vreemd is.

Het andere gezicht van de favela zag ik toen we bij Mouna, een franse fotografe die hier voor twee maanden is, aan het genieten waren van het uitzicht vanaf het terras van haar hostel. Er kwamen opeens vier mannen binnen lopen, in gewone kleren maar met politie badges, en eentje met een enorm geweer. Er was iets met het hostel (ons nog steeds niet helemaal duidelijk) maar de baas was er niet, dus ze bleven een tijdje hangen om te kijken of Mouna hem kon bereiken.

Ik weet niet waardoor ik me meer verontwaardigd voelde, omdat ze wel de papieren van Felipe vroegen, maar niet die van Mouna en mij, omdat de mannen fotos namen van zichzelf met hun wapens voor het mooie uitzicht, omdat de baas van het stelletje naar marihuana rook en mijn hand kuste. Of omdat een van de politiemannen, toen hij mijn waarschijnlijk verschrikte gezicht zag, mij ervan kwam verzekeren dat dit routine was. Als het al een routine is, dan een van discriminatie en corruptie.

Later zei Felipe, nou dit is niet iets wat je aan je moeder thuis moet vertellen. Maar toen ik daar over nadacht moet ik dat juist wel doen. Want het kromme is dat ik geen enkel gevaar loop. Ik heb blonde haren, een witte huid en kom uit Europa. Ik kan lief lachen, een praatje maken en er kan me niks gebeuren. Misschien is het wel dat onrecht dat het meest tekenend was voor deze middag. Felipe doet goed werk met fotografie en politieke bewustwording in de favelas van Rio, zijn hart zit op de goede plek en hij doet geen vlieg kwaad. Maar hij is verdacht omdat hij een kleurtje heeft en past in het beeld van de arme, zwarte favelado. Ik moet tevreden gehouden worden omdat ik een buitenlander ben, en niks is belangrijker voor Rio dan het beeld buitenlanders hebben van de cidade maravillosa. Helaas voor hen is die huichelachtigheid juist wat voor mij laat zien hoe slecht de overheid zijn taak vervult.

Gelukkig verzekerde Felipe mij dat hij ook heel erg geschrokken was en dat dit voor hem niet een dagelijkse ervaring is. Wat wel een dagelijkse ervaring is, is de politie die in groepjes met enorme machinegeweren over straat loopt. Dit zorgt voor een intimiderende, dreigende sfeer iedere keer als ze langskomen, waarvan ik me erg afvraag wat dat doet met een wijk en met de kinderen die opgroeien in deze dagelijkse realiteit.

We sloten de bewogen dag in het cultureel centrum waar een documentaire over de Amazone werd vertoond. En na een biertje op het terras nam ik de combi, metro en mototaxi weer terug naar huis, mijn veilige haventje in deze grote stad vol goede en minder goede verrassingen.


An afternoon in Vidigal

Yesterday I saw the two faces of the favela quite clearly. I visited Felipe, a young photographer who lives in Vidigal, a favela that is located on top of the mountain next to Ipanema and has a splendid view of the sea. Due to this great location, close to the popular neighborhoods of Rio, Vidigal is a good example of gentrification. 2000 of the 60.000 inhabitants of Vidigal are foreigners. (According to the statistics of the government Vidigal has just 9000 inhabitants, so they have to offer public services just for that number of people). Also rich Cariocas move to this area, which causes the prices of houses to double and the groceries to become more expensive as well. Some people who have been living in the community for most of their lives decide to sell their house to gain some money. Consequently they have to travel for 1 to 2 hours to work, from their new home in the outskirts of town.

The first face of the favela I saw when we walked into a garden, constructed by 5 inhabitants of the favela 6 years ago, that continues growing until today. It used to be a garbage dump, from where they carried the garbage with bare hands and feet to a square where the government could pick it up. Today it is a big part of the mountain with terraces and vegetable gardens. The backdrop of the sea makes it a real small paradise! This face of the favela shows the initiative, resourcefulness and perseverance that is for most of the people in the favelas their second nature.

I met the other face of the favela when we were enjoying the view at Mouna’s hostel, a French photographer. Four men walked in, in normal clothes but with police intelligence badges, and one of them with an enormous gun. There was something with the hostel (it’s still not completely clear what) but the boss was not there, so they lingered along for some time to see whether Mouna could reach him.

I don’t know what upset me more, the fact that they did ask the papers from Felipe and not from Mouna and me, that the men were taking photos of themselves with their guns in front of the beautiful view, that the boss of them was smelling of marihuana and was kissing my hand. Or maybe the fact that one of the policemen, when he saw the frightened look on my face, told me that I had no need to worry, and that this was routine. If it was a routine, then one of discrimination and corruption. Later on Felipe said to me that this was probably something I wouldn’t want to tell my mom. But when I was thinking about that I thought it was something I should do. The thing is that I didn’t run any risk. I am blonde, have a white skin and am from Europe. I can smile, have a little chat and nothing will happen to me. Maybe it is that injustice that was most significant for this afternoon. Felipe is doing great work with photography and political consciousness in the favelas of Rio, his hart is in the right place and he does not hurt a fly. But he is suspect because he has some color and fits the image of the poor, black favelado. Whereas they want to please me because I am a foreigner and nothing is more important for Rio than what foreigners think of the cidade maravillosa. Contrary, this hypocrisy is what shows me the inefficiency of the government.

Fortunately, Felipe segured me that he was startled as well and that this is not a day to day experience for him. What is a daily experience, are the police that walk around the street in groups with enormous machine guns. This causes an intimidating and pressing atmosphere, every time they walk by, which makes me ask myself what impact it has on a neighborhood, and on the children that grow up in this daily reality.

We ended the day in the cultural centre where a documentary about the Amazon was shown. And after a beer I took the combi, metro and mototaxi back home, my safe haven in this big city full of good and not so good surprises.

De tuin van Sitie (https://www.facebook.com/profile.php?id=100003686751668&ref=ts) met de oceaan op de achtergrond.

Het mooie uitzicht van Vidigal, ik en Felipe

Een biertje op een terras, het was gisteren het koudste tot nu toe, 19 graden, weer even wennen aan schoenen aan mijn voeten!

En het uitzicht 's avonds

Weggaan en Aankomen - Departure and Arrival

Lieve allemaal,

Een berichtje van mij uit Brazilie waar ik vijf maanden ga verblijven om etnografisch onderzoek te doen voor mijn masterscriptie van culturele antropologie.

Ik ben hier nu twee weken en het gaat supergoed. De week voordat ik vertrok in Nederland was ik best gespannen voor wat zou komen. Ik had met veel mensen gepraat die ook hun onderzoek in Rio hebben gedaan en die verzekerden me allemaal dat het helemaal goed zou komen. Het media beeld van geweld en onveiligheid en de vragen van mensen of het niet gevaarlijk was om in mijn eentje op weg te gaan zorgden ervoor dat ik er al vanuit ging dat ik op een dan al niet gewelddadige manier overvallen zou worden, en dat ik s avonds aan huis gekluisterd zou zijn omdat het te gevaarlijk is om over straat te lopen. Deze waanideeën zorgden ervoor dat ik met een redelijke knoop in mijn maag in het vliegtuig stapte en de sprong in het diepe waagde. Verstand op nul en gaan! Gelukkig bleek natuurlijk dat alle zorgen voor niks waren geweest en ik kan niet anders zeggen dan dat ik me hier heel erg op mijn gemak voel!

Ik verblijf in Barraco #55, een net opgestart cultureel centrum/hostel in de favela Complexo do Alemão. Complexo do Alemão is zo’n twee jaar geleden gepacificeerd door de UPP, waardoor de orde nu door de politie in plaats van de drugsbazen gehandhaafd wordt. De politie is alom aanwezig, inclusief kogelvrije vesten en wapens. Dit zorgt er dan ook voor dat hun verschijning eerder voor een sfeer van dreiging dan veiligheid zorgt, zeker als je ziet hoe ze jongens die rondhangen tegen de muur zetten en fouilleren. Dit alles zodat de overheid kan laten zien dat de stad zich klaar aan het maken is voor het WK in 2014 en de Olympische spelen in 2016.

De pacificatie heeft ook positieve kanten, want daardoor kunnen culturele projecten als Barraco #55 zich makkelijker in de wijk vestigen. Team Barraco bestaat uit Ellen, Fei An, Rodrigo en Eddu. Ellen en Fei An komen uit Nederland en Ellen heeft vorig jaar haar onderzoek voor de master van conflict studies hier in de wijk gedaan. Rodrigo komt uit Colombia en maakt films en muziek en Eddu is een kunstenaar die in de wijk is opgegroeid. Zij zijn echt een top team en helpen me heel goed met mijn onderzoek en de wijk te leren kennen. Mijn derde dag ben ik bijvoorbeeld al met Ellen naar een Baile Funk geweest, een typisch feest uit de favela met harde muziek en de dansstijl is om je ogen uit te kijken.

Na een week me vol in het leven hier gestort te hebben mocht ik met het Barraco team mee naar een huisje aan het strand waar ik mijn jetlag kon uitslapen, nadenken over de eerste indrukken en inspiratie kon krijgen voor de volgende aanpak en me kon focussen op het Portugees leren praten.

Zo, dit was even een inleidend stukje, ik ben van plan om de komende maanden jullie een kijkje mee te geven in mijn onderzoek dus ik zal wat minder vertellen over de caipirinhas en kokosnoten die ik hopelijk op het strand ga drinken en meer over mijn antropologische ontdekkingsreis… Bij deze de uitnodiging om mee te reizen!

Beijinhos Sterre


Dear All

I'm writing this blog from Brazil, where I am staying for 5 months in order to do ethnograpic research to write my thesis for my masters in cultural anthropology.

I'm here now for 2 weeks and everything is going well! The week before I left Holland I was a bit anxious about the adventure. I had talked to a lot of people who had been to, and did research in Rio and it's favelas and they all assured me everything was going to be fine. However, the media image of favelas being dangerous and full of crime made me pretty nervous. The day I got on the plane I decided to just dive in and ofcourse it turned out that there had been no need to worry. I feel very comfortable and in place here!

I'm staying in Barraco #55, a recently started cultural centre/hostel in the favela Complexo do Alemão. Complexo do Alemão has been pacified for two years now, which means that the community is controlled by the police in stead of the drugscartels. The police's presence with bulletproof jackets and big weapons makes the atmosphere more negative then one of security. The measurements are all taken to enable the government to show that they are getting ready for the World Championship of soccer in 2014 and the Olympics in 2016.

This all set aside, the pacification also has it's positive sides, for example that projects like Barraco #55 can more easy find a place in the neighborhood. Ellen, Fei An, Rodrigo and Eddu form team Barraco. Ellen and Fei An are from the Netherlands and Ellen did her research for the master Conflict Studies here last year. Rodrigo is the Colombian film maker of the team and Eddu is an artist that grew up here in the neighborhood. Together they are a great team and they help me in a lot of ways with my research. On my third day here I allready visited a baile funk with Ellen, which is a typical party from the favela with loud music in a certain rythm and a dancestyle that is both shocking and entertaining.

After a week of diving into the daily life here I was invited to join the Barraco team for a week at the beach. There I could sleep of my jetlag, reflect on my first impressions and find inspiration for the mext steps to be taken. Furthermore it helped me improve my Portugese, slowly but steadily.

Well, this were my first days here, I'm planning to show you here in the next few months a bit more of my research. So, there will be less stories about drinking caipirinha on the beach and more about my anthropological explorations. Hereby I invite you to join me!

Beijinhos Sterre





De bedden in elkaar zetten in mijn kamertje.

Ons strandje voor een week